Venedik'te Türk işi


Ünlü İtalyan yazar Italo Calvino, Venedik'i anlattığı benzersiz eseri Görünmez Kentler'de şöyle der: "Kent, geçmişini dile vurmaz, çizik çentik, oyma ve kakmalarında zamanın izini taşıyan her parçasına, sokak köşelerine, pencere parmaklıklarına, merdiven tırabzanlarına, paratoner antenlerine, bayrak direklerine yazılı geçmişini bir elin çizgisi gibi barındırır içinde." Calvino'nun bu sözünü bir kenara yazıp sudan bir rüya olan Venedik'e demir atalım.

Sanat dünyasının şenlikli bir alana dönüştürdüğü Venedik Bienali 54. Uluslararası Sanat Sergisi önceki gün resmi açılışlarla başladı. 27 Kasım'a kadar devam edecek bienalde, Bice Curiger'in küratörlüğünde "ILLUMInations" (Aydınlanmalar) başlıklı ana serginin yanı sıra 84 ülke pavyonu da boy gösteriyor. Daha da önemlisi kıyasıya bir yarış var burada. Venedik Bienali 54. Uluslararası Sanat Sergisi'nde Türkiye'yi, usta sanatçı Ayşe Erkmen "Plan B" adlı işiyle temsil ediyor. Bienalin ana mekânı Arsenale'nin Artigliere binasında yer alan Türkiye Pavyonu'nun cuma günkü açılışı bir hayli kalabalıktı. Sanatçılar, küratörler, müze ve galeri yöneticileri ve sanat eleştirmenleriyle dolup taşan Türk Pavyonu'nun meraklıları çoktu. Komşuları arasında geçtiğimiz İstanbul Bienali'ni düzenleyen kolektif WHW'nin üstlendiği Hindistan ve Vasıf Kortun'un küratörü olduğu Birleşik Arap Emirlikleri var. Ülke pavyonlarının görücüye çıktığı Arsenale'de Fulya Erdemci'nin küratörlüğünde ve Yeni Zelandalı eleştirmen-küratör Danae Mossman'ın işbirliğiyle gerçekleşen "Plan B" nasıl bir iş peki?

AYŞE ERKMEN VENEDİK'İN SUYUNU TEMİZLEDİ

Erkmen'in "Plan B" başlıklı heykel yerleştirmesi (enstalasyon), Venedik'in su ile olan kaçınılmaz ve karmaşık ilişkisinden yola çıkıyor. Mekâna göre işler üreten Erkmen, Plan B'yi hazırlarken yukarıda Calvino'nun dediği gibi yerleştirmeyi sergilediği odanın geçmişine kulak vermiş ve eski bir silah üretim merkezi olan mekânı renkli ve zahmetli dokunuşlarıyla yepyeni bir çehreye büründürmüş. Mekâna girer girmez sizi motor sesleri karşılıyor. İçeride nelerin olup bittiğini bir çırpıda anlamanız zor. Yüzlerce yıllık duvarlar arasına kurulmuş biraz gürültülü, çokça renkli bu dünyayı izlemeye gelenlerin pek çoğu, buradan yeni bir tecrübe edinerek ayrılacağını hemen hissediyor. Meraklı bakışların 'burada neler oluyor?' sorusuna karşılık, çocuksu bir heyecanla incelediği heykel yerleştirmesi izleyiciyi, dışarıdaki kanala temiz ve içilebilir suyu geri veren arıtma sürecinin içine çekiyor. Odanın bir penceresinden alınan kirli su; mor, pembe, yeşil borulardan geçirilerek arıtılıyor ve yeniden kanala boşaltılıyor.

Erkmen'in 'Plan B' adlı çalışması, biçim ve içeriğiyle Venedik Bienali'nin diğer işlerinden farklı bir yerde duruyor. Altından, üstünden gönlünüzce geçebildiğiniz borular, bedende dolaşan kan, sınırları aşan sermaye, okyanusları aşan mal akışları, devlet ve otorite mekanizmaları ve hayatta kalmanın temel gereği olan doğal kaynakların arz akışına göndermeler yapıyor, ince bir eleştiri sunuyor. Plan B, usta mühendislere taş çıkaracak bir işçiliğe sahip. Ayşe Erkmen'in ve açılışa katılan kimi davetlilerin biraz çekinerek de olsa içtiği su ise farklı bir tecrübe kattı bu sanatsal etkinliğe.

Bunun yanı sıra zor bir işin altından kalkan ekibin başarısını, gayet sakin bir edayla yanınıza yaklaşıp "Pardon çantayı nereden aldınız?" diye soranların, "Türkiye Pavyonu"nu işaret etmesinden kolayca anlaşılabiliyordu. Sergiyi gezenlerin bir başka arzusu ise Arsenale'de Türkiye'nin daimi bir yere sahip olmasıydı.

Venedik Bienali 54. Uluslararası Sanat Sergisi'nde bu yıl ağırlıklı olarak yerleştirmeler var. Fotoğraf sanatına olan ilgi de gözden kaçmıyor. Kimi ülke pavyonlarının önündeki uzun kuyruklar, işleri görmeniz için saatlerce beklemenizi gerektiriyor. Sirkeci'deki Büyük Valide Han'dan yola çıkarak sergisini oluşturan İngiltere pavyonu bunlardan biri.

Dışişleri Bakanlığı himayesinde ve Başbakanlık Tanıtma Fonu Kurulu'nun desteğiyle hayata geçirilen Venedik Bienali Türkiye Pavyonu'nun koordinasyonunu İstanbul Kültür Sanat Vakfı yürütüyor. Venedik Bienali 54. Uluslararası Sanat Sergisi'nde yer alan Türkiye Pavyonu'na, 2013 yılına kadar Fiat destek verecek.

Musa İğrek, Venedik
Zaman Gazetesi 
05/06/2011

Yorumlar