Huzur'un Mümtaz'ı, Tutunamayanlar'ın Selim Işık'ı,
Sabahattin Ali'nin Raif Efendi'si, Aylak Adam'ın Zebercet'i, Suskunlar'ın Uzun
İhsan Efendi'si… Edebiyat tarihinin bu unutulmaz karakterlerinin, zihnimizdeki
biricik yerini altüst edecek yepyeni bir kurguyla karşınıza çıktığını düşünün.
Kimi yazarlar ve okurlar için kabul edilemeyecek bir durum gibi gözükse de, bir
eserden esinlenerek yazılan ve senelerdir sessizce internette yayımlanan hayran
kurmacası artık alınıp satılabiliyor. Dünyanın en büyük online kitap satış devi
Amazon'un kurduğu platform sayesinde önceleri herhangi bir ‘kâr' amacı gütmeyen
hayran kurmacası, e-kitap olarak piyasada. Bu platform ile hayran kurmacası
yazanların hayali gerçekleşmiş oldu.
Dünyada ‘fan
fiction' (hayran kurmacası) olarak bilinen bu tür kitaplar, özellikle amatör
yazarların (kimileri daha sonra meşhur bir yazara dönüşebiliyor), sevdikleri
romandan, öyküden, şiirden, senaryodan, tiyatro oyunundan veya şarkıdan
esinlenerek onu yeniden yazması, devam ettirmesi veya meşhur bir karaktere yeni
bir kurguda yer vermesi olarak tanımlanıyor. Hayran kurmacasını eline alan
okur, bilinen ‘asıl' hikâye ile görünür bir bağ kurulduğunun ve o ‘meşhur'
eserden yola çıkıldığının farkındadır. Ülkemizde henüz bu türden girişimlerle
pek karşılaşmasak da (birkaç internet sitesini saymazsak), internet üzerinden
paylaşılan bu kitapların dünyada hatırı sayılır bir takipçisi var ve bu kitle
gittikçe genişliyor.
Popüler
bilim-kurgu kitaplarının yanı sıra özellikle Don Kişot, Hayvan Çiftliği, Anna
Karenina, Yüzüklerin Efendisi, Harry Potter, Hobbit, Buz ve Ateşin Şarkısı,
Alice Harikalar Diyarında, Narnia Günlükleri, Sefiller, Gurur ve Öfke, Sherlock
Holmes, Mansfield Parkı, Büyük Umutlar ve Fahrenheit 451 gibi kitaplar, hayran
kurmacası yazanların en çok rağbet ettiği ‘esin' kaynakları. Öyle ki, hayran
hikâyesi yazanların bu kitapları tanımlayan kendi başlıkları bile var: Şiddet
içeren, kısa senaryo, hafif senaryo, romantik, neşeli, kasvetli hikâyeler…
Telif hakkı sorununa çözüm
Geçtiğimiz perşembe günü satışlara başlayan Amazon, kurduğu
bu satış platformu sayesinde, hem asıl eserin sahibine hem de bu eserden yola
çıkarak yeni bir kitap hazırlayan yazara elde ettiği gelirden pay veriyor.
‘Şimdilik' film yapım şirketi Warner Brothers'ın yanı sıra Hugh Howey, Barry
Eisler, Neal Stephenson, Greg Bear, Mark Teppo ve Blake Crouch gibi popüler
yazarlarla anlaşan Amazon, yazar ‘liste'sini genişletmeye devam edeceğini
duyurdu.
Amazon, bu
e-kitapların ‘fiyat listesi'ni de çıkarmış. 0,99-3,99 dolar arasında değişen
e-kitapların geliri, kitabın asıl sahibi, kitaptan esinlenerek yazılan e-kitap
ve Amazon arasında bölüştürülüyor. Örneğin; 5 bin ile 10 bin kelime
arasındakiler için e-kitap yazarı yüzde 20; 10 bin kelimeden fazla olan e-kitap
için ise yüzde 35 gelir elde edecek. Bir eserden esinlenerek hayran kurmacası yazmanın,
telif hakkı olmayan eserler için herhangi hukuki bir sorunu yok. Fakat bir
eserin kamu malı sayılması için yazarının ölümünden 50 yıl geçmesi gerekiyor.
Amazon, bu yeni platformu sayesinde, hukuki boyutu aşmış görünüyor ve telif
konusunda anlaştığı yazarların eserlerinden yola çıkılarak yayımlanan hayran
kurmacasının yayımlanmasını kolaylaştırıyor.
“Kendi karakterlerinizi oluşturun”
Hayran kurmacasının ne zaman başladığı konusunda muhtelif
görüşlerin varlığı bir yana, kimi eleştirmenler bu tür kitapların asıl eserden
daha iyi olabileceğini belirtiyor. Peki, yazarlar bu konuda ne düşünüyor?
Ursula K.Le Guin, hayran kurmacası için kendi dünyasını ‘işgal' tanımlamasında
bulunuyor; yayımlanan kitabı yasaklatan Amerikalı yazar Anne Rice, hayran
kurmacası tutkunlarına kendi karakterlerini oluşturmasını öğütlüyor.
J.K.Rowling ise Harry Potter karakterine yüklenen müstehcenlikten şikâyetçi.
Münzevi yazar
J.D.Salinger'ın benzersiz romanı Çavdar Tarlasında Çocuklar'ın kahramanı Holden
Caulfield'ın 60 yıl sonraki halini anlatan 60 Yıl Sonra: Çavdar Tarlasını
Geçmek adlı romanı da hayran kurmacası olarak değerlendirenler var. Salinger
hayatta iken, genç yazar Fredrik Colting'in yazdığı bu roman, usta yazarı epey
kızdırmış ve kitap mahkemelik olmuştu. “Bu düpedüz üçkâğıtçılık.” diyerek tepki
gösteren Salinger, dava sonucunda kitabın basımını durdurmuştu.
Edebiyatın biraz
da eğlenceli kısmını ‘resmi' bir zemine oturtan Amazon'un bu girişiminin
özellikle metinlerarası ilişkiler, telif hakları bağlamında pek çok tartışmayı
beraberinde getireceği kesin. Öte tarafta, kitap yayımlandıktan sonra yazarın
devreden çıktığı görüşü olsa da hayran kurmacasının asla o zihnimizdeki
eserlerin yerini alamayacağı bir gerçek.
Musa İğrek, Londra
Zaman Gazetesi
25/6/2013
Yorumlar
Yorum Gönder