![]() |
'Çeviride İntihal' projesinin yürüten ekipte (soldan sağa) Sabri Gürses, Damla Kaleş, Derya Duman ve Mehmet Şahin yer alıyor. |
Altı aydır “Çeviride İntihal” projesi üzerine çalışan ekip Rus, Fransız ve İngiliz edebiyatından üç klasik yazarın üç eserini örneklem olarak seçti. Bu üç eserin piyasadaki bütün örneklerini toplayan ekip, bunları tarayıcıdan geçirerek metne dönüştürüyor. Elde ettikleri bulgulardan yola çıkarak karşılaştırmalı metin analizi için hangi bilgisayar programının daha iyi sonuç vereceği üzerinde çalışıyorlar.
İntihalin şifrelerini çözüyorlar
Çalışmayı 2015’te tamamlamayı planlayan ekip, sayısal veriler elde etmek, metinler arasındaki benzerlik oranlarını saptamak üzere sözcük ve sözdizim düzeyinde incelemeler yürütüyor. Bunun dışında, makinelerin yeterince algılayamayacağı nadir sözcük ve ifadelerin kullanılması, tekerrürlerin yakalanması, aynı sözcük için eşanlamlı ya da öz Türkçe sözcüklerin kullanılması gibi benzerlikleri saptamak üzere semantik bir analiz yapıyor: “Burada, bu tip çalışmalarda kullanılmaya başlanmış olan adli dilbilim devreye giriyor. Ayrıca çok açık benzerlik ya da örtüşmelerde sosyolojik, bağlantısal bir analiz gerekiyor. Yayınevi, metin sahibi olarak görünen kişi, matbaa vb. kurumlar arasındaki ilişkiyi çözmeye çalışıyoruz.”
İntihal çevirilerin piyasaya çıkmadan önlenmesini amaçlayan projenin yürütücüleri, olayın boyutunu ve okura zararını şöyle özetliyor: “Şu anda internet kitap satış sitelerinden kitapçılara, resmi kütüphanelere dek her yer sahte, intihal çevirilerle dolmuş durumda. Okur açısından bu öncelikle edebiyat zevkinin bozulması anlamına geliyor, çünkü bir insanın emeğiyle üretilmemiş, hazır bir metnin sözdiziminin değiştirilmesi, gerçek çevirinin kısaltılması yoluyla türetilmiş metinler anlam yoksulluğuna da yol açıyor. Bu yazarları da, onlardan beklenenleri de etkiler. Çevirmenlerse hem sahte isimler arasında itibar, saygı kaybediyorlar, hem de emekleri değersizleşiyor.”
Çeviri eleştirisinin eksikliği intihali tetikliyor
Projenin ekibine göre, “100 Temel Eser kitapları da intihal çeviri sayısının artmasına yol açtı, ama buna karşılık bu eserlerin seçkin örneklerinin öne çıkmasını sağlamadı nedense. Robinson Crusoe, Madam Bovary, Ölü Canlar, Sefiller.. gibi telifi geçmiş örnekler için bile, bu kitapların klasik, model alınacak çevirisi şudur diyemiyoruz. Herhalde iyi bir çeviri eleştiri geliştiremediğimiz için olmalı bu; ama biraz da yapılanları yeterince ödüllendirmediğimiz, övmediğimiz için olmalı. Gerçek, intihal olmayan çeviriler için konuşursak, her yayınevinin kendi klasik setini yapma arzusunun tek iyi yanı, farklı çevirilerin, farklı dillerin ortaya çıkması, keşke daha çok saygı gördükleri bir ortamda olsalar.”
Musa İğrek, İstanbul
Zaman Gazetesi
1/12/2013
Comments
Post a Comment