Kitaplardan kurtuluş yok!


Umberto Eco ve Jean-Claude Carriere’in dijital geleceğimizi neşeli bir dille tartıştığı Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın adlı kitapta Eco’nun yorumları dikkate değer: “E-kitap, güya büyük bir yenilik gibi sunuluyor. Ama aslında kitabın taklidinden ibaret. Ve ancak bir yere kadar kitabı takip edebilir. Ona erişemez. Kağıttan kitap özerktir, halbuki e-kitap bağımlıdır, elektrik olmadan var olamaz. (...) Bugün beş yüz yıllık kitapları hâlâ okuyabiliyoruz, buna karşılık e-kitabın üç veya dört yıldan daha uzun ömürlü olacağına dair elimizde hiçbir bulgu yok.” Eco’nun sözlerini tasdik edercesine, e-kitabın bizi ağına daha da çektiği algısı giderek gerçekliğini yitiriyor. Geçtiğimiz günlerde yayımlanan iki araştırma ‘şimdilik’ e-kitabın basılı kitabın yerini alacağı ve teknolojiye düşkün neslin, e-kitaba sarılacağı kehanetlerini rafa kaldırıyor.

Amerikan Yayıncılar Birliği ve Bowker adlı kurumun verilerine göre 2013’ün ilk sekiz ayında e-kitap satış rakamlarında ciddi bir düşüş yaşandı. Dünyada, 2011 ve 2012 yıllarındaki e-kitap satışlarındaki büyümeye 2013’te erişilemedi. Örneğin ABD’de basılı kitap satışı % 11 kadar artarken, çocuklar için hazırlanan e-kitaplarda ise geçtiğimiz yıla göre %40 oranında bir düşüş yaşandı. Yayıncılık konusunda kafa yoranlar bu durumu okurların eski okuma alışkanlıklarına geri dönmesine bağlıyor. Bir başka yorum ise hevesli e-kitap okurunun cihazını yüzlerce kitapla doldurup, hiçbirini okumadığını ve cihazdan okuma şevkinin kırıldığını söylüyor. E-kitap fiyatlarının öyle pek de ucuz olmadığı, hatta basılı kitaplarla çok yakın bir aralıkta seyrettiği de yapılan yorumlar arasında. Fakat kimi yayıncılar bu düşüşün geçici olduğunu ve teknolojiye düşkün neslin, beş-on yıl içinde yetişkin birer okur olduklarında e-kitap satış rakamlarının ciddi anlamda yükselişe geçeceğini söylüyor. Geçtiğimiz yıl yine Bowker tarafından yayımlanan bir araştırmaya göre ise Amerikalıların %59’u, Avusturyalıların %45’i, Almanların %56’sı, İngilizlerin %52’si, Japonların %72’si ve Fransızların %66’sı e-kitaplarla ilgilenmediğini dile getirmişti. Amerikan Yayıncılar Birliği’ne göre ise 2013’te e-kitap satışının en yüksek olduğu ülkeler arasında İngiltere, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve Hindistan yer alıyor.

KİTABIN KOKUSUNA DÜŞKÜN BİR NESİL

Yayıncıların e-kitabın yükselişini sürdüreceğine dair umudunu bir kenara itecek bir diğer araştırma, geçtiğimiz ayın sonunda yayımlandı. İngiltere’de Voxburner firmasının 1.420 kişi üzerinde yaptığı ankete göre,16-24 yaş arası okurların % 62’si e-kitap yerine, basılı kitabı tercih ediyor. Anketin sonuçları, gençlerin okuma alışkanlıklarına yönelik gittikçe kemikleşmeye doğru yol alan önyargıyı yıkıyor. Teknoloji bağımlısı olarak ‘etiketlenen’ 16-24 yaş arası okurların basılı kitabı tercihlerindeki en büyük etken, e-kitapların fiyatının yüksekliği ve basılı kitabın kendilerine verdiği fiziksel his. Bunun yanı sıra bu genç okurların araştırma sorularına verdiği “Kitabın kokusunu seviyorum”, “Biriktirmeyi seviyorum”, “Kullandıktan sonra satabilirim”, “Arkadaşlarıma ödünç verebilirim” ve “Dolu bir kitaplığımın olmasını seviyorum” gibi cevapları da bir hayli dikkat çekici. Anketi hazırlayan Voxburner firmasının yöneticilerinden Luke Mitchell’in sonuçlarla ilgili yorumu ise şöyle: “Sonuç sürpriz oldu çünkü bu yaş grubunun telefonlarına ve sanal dünyalarına bağımlı olduklarını görebiliyorsunuz. Bu yüzden sonuç beklenmedik çıktı denebilir. Kitaplar statü sembolleridir. İnsanların Kindle’larında ne okuduklarını göremezsiniz.”

E-kitabın bu düşüşü karşısında ‘emekli yazar’ Philip Roth’un kehanetinden de söz etmek lazım. Bir söyleşisinde romana 25 yıl ömür biçen Roth, roman okuma eyleminin kendisinin bir külte dönüşeceğini ve roman okurlarının, bugün şiir okuyan insanlar gibi bir azınlık olacağını söylemiş ve basılı kâğıdın ortadan kalkıp kitabın nesne olarak öleceğini dile getirmişti. Basılı kitabın öyle hemencecik elini eteğini çekip yok olacağı tezi, son araştırmalarla birlikte bir söylenceye varacağa benziyor. Galiba, Eco ve Carriere haklı çıkacak: Kitaplardan kurtulabileceğinizi sanmayın!

Musa İğrek, İstanbul
Zaman Gazetesi
15/12/2013


Yorumlar