Bekletilen kanun taslağı korsanı tetikliyor


Türkiye’nin yüzleşmekte zorlandığı internet üzerinden yapılan ve ‘dijital korsan’ olarak adlandırılan fikir hırsızlığına karşı somut bir adım attığını söylemek zor. Zaman, geçtiğimiz aylarda bu sorunu “Dijital korsanın önlenemez yükselişi” başlığıyla gündeme getirmiş ve Avrupa Birliği Komisyonu’nun çalışmalarından söz etmişti. Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı-yazar Metin Celal de Cumhuriyet gazetesindeki ‘Korsan kitap cenneti’ başlıklı son yazısında (10 Aralık 2014) bu soruna değindi. Basılı kitapların korsanlığı ile etkin mücadelede edildiğini dile getiren Celal, “Dijital ortam adeta korsan e-kitap cenneti halini almış durumda. Yayıncı meslek birlikleri dijital korsanlıkla da mücadele ediyor ama sonuç alındığını söyleyemek mümkün değil.” diyordu.

Korsan e-kitap sorununun altındaki nedeni, hazır olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanun Taslağı’nın Bakanlar Kurulu’na 2013’ten beri gönderilmemesine bağlayan Celal, bir an önce bu yasanın hayata geçirilmesi gerektiğini belirtiyor. Yayıncıların bu konudaki kaygısı kulak verilmeye değer, fakat ülkede ironik bir durum var. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bakanlar Kurulu’nun kararı ile Risale-i Nur külliyatının basım hakkının Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilme sürecinde büyük bir hızla çalıştı. Devlet tekeline alınan Risaleler ile ilgili karar geçtiğimiz günlerde Resmî Gazete’de yayımlandı. Fakat Bakanlık, telif hakkı konusunda binlerce insanı ilgilendiren bu hazır taslak konusunda hâlâ adım atmış değil.

Hazır bekleyen taslağın gelişim süreci

Dijital korsanın artması ve basılı korsan kitaba karşı etkili çözümlerin gerçekleştirilmesi için 1951’de kabul edilen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda (FSEK) son değişiklik 2008’de yapılır. Fakat, dijital korsanın üzerinde durulmaz. Ertuğrul Günay’ın bakanlığı döneminde müzik, sinema ve yayıncılık meslek birliklerinin katkısıyla aylar süren ortak çalışma sonucunda dijital korsanlığı önleyecek bir yasa taslağı hazırlanır. 27 Haziran 2012’de Günay’ın başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı açıklanır. “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile koruma altına alınmış tüm hak sahiplerinin haklarını iyileştirmek, üniversiteler, eğitim kurumları, arşivler, engelliler, bireysel kullanıcılar ve radyo televizyon kuruluşlarına yönelik istisnaları revize etmek, sahibine ulaşılamayan eserleri kültürel yaşama kazandırmak, toplu hak yönetim sistemini etkinleştirmek ve dijital alanda hak ihlallerini engellemek hedefleri doğrultusunda hazırlanan kanun tasarısı taslağı” tüm paydaşların değerlendirmelerine sunulduğu ve yaklaşık 120 katılımcının bulunduğu toplantıda taslağın düzenlemeyi amaçladığı temel konular üzerinde uzlaşma sağlanır.

Dijital çağda telif hakları

Bakanlar Kurulu’na giden taslağın, burada imzalandıktan sonra Meclis’e sevk edilip yasalaşması beklenirken Günay, görevini Ömer Çelik’e devreder. Bu değişimin ardından taslak, Bakanlar Kurulu’ndan geri çekilir. Metin Celal yazısında şöyle bir soruyu gündeme getiriyor: “Ömer Çelik 24 Ocak 2013’te Kültür ve Turizm bakanı olmuş. O tarihten beri de zaten hazır olan FSEK taslağının tekrar Bakanlar Kurulu’na gelmesi bekleniyor. Bu arada e-kitap korsanlığı patladı, dijital alan korsan yayın cenneti halini aldı. Ömer Çelik neyi bekliyor bilemiyorum ama biraz daha beklerse yazarın, yayıncının dijital alanlarındaki haklarını korumaya o taslak yetmeyecek.”

Korsanların maddî açıdan hiç sarsılmadan yeni matbaalarla, yeni mekânlarda işlerini sürdürdüğüne dikkati çeken Türkiye Basım Yayın Meslek Birliği Genel Sekreteri Avukat Melahat Boran, “Her operasyonda, bir yayınevinin sermayesi kadar ürün ve matbaa ele geçirilmesine rağmen korsanlar maddî açıdan etkilenmiyor. Bu sistemin parasal kaynağının daha derinlerde mutlaka araştırılması gerekiyor.” diyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı geçtiğimiz kasım ayında, internetten müzik, film, dosya indirmeyi içeren fikir hırsızlıklarına karşı Fransa’daki “uyar-kaldır” modeli uygulayacağını duyursa da somut bir gelişme olduğunu söylemek zor. Bir tarafta dijital çağda telif haklarına yönelik yeni yaklaşımlar üzerine kafa yoran ve bunları hayata geçirmek için birçok çalışma başlatan Avrupa ülkeleri, öte tarafta kitap basımını devletin tekeline almak için büyük bir hızla çalışan Türkiye...

Musa İğrek
Zaman Gazetesi
15 Aralık 2014



Yorumlar