Geleneksel yayıncılık rafa mı kalkıyor?

Yayıncılık gittikçe teknolojiye daha da teslim oluyor. Dünyanın önemli online kitap satış sitesi Amazon'un açtığı self-publishing (bireysel yayıncılık) sayesinde yazarlar, yayınevine ihtiyaç duymadan ve masrafa girmeden kitaplarını, internet üzerinden istediği fiyata, e-kitap olarak satabiliyor. Yazar, uygulamaya sunulan programlar sayesinde kitabın dizgisinden kapağına, redaksiyonundan dağıtımına her alanda söz sahibi oluyor. Tüm telif hakları da bu sayede yazarın kendisinde oluyor. Bir nevi editör, yayıncı, dağıtımcı, pazarlama vs. aradan çıkıyor. Dünyada bu alanda gittikçe büyük bir pazar oluşmakta. Özellikle amatör yazarlar kendilerine büyük bir mecra buldu diyebiliriz. Bu sayede kitap satışı yüz binleri bulan yazarlar da var. Yayıncılar için bir anlamda vitrin olan bireysel yayıncılık sayesinde, dileyen yazarlar yayınevlerine geçiş yapabiliyor.

Kitap satış sitesi İdefix de gelecek yıl hayata geçireceği "Açık Kitap" projesini, geçtiğimiz hafta duyurdu. İdefix, Amazon gibi aynı şekilde bireysel yayıncılığa başlıyor. Projenin direktörü Bora Ekmekçi, "Biz burada yayıncılığa soyunmuyoruz. Amatör yazarlara e-kitaplarını üretebilecekleri araçlar ve yayınlayabilecekleri özgür bir platform sunuyoruz. Bu proje sayesinde hem üretim özgürleşecek, hem içerik artacak hem de yayınevlerinin yeni yazar keşfetmesinin önü açılacak." diyor.

Kitap, en nihayetinde yazara ait olsa da onu şekillendiren diğer unsurları göz ardı etmemek lazım. Bir metni bir kitaba dönüştürmekte editörün, yayınevinin katkısı ülkemizde de daha yeni yeni anlaşılıyor. Özellikle iyi bir yayınevinden kitap yayımlamak, her yazarın hayali ama öte tarafta gelişen teknoloji var... Yayıncılara, yazarlara, editörlere teknolojinin yeni hediyesi bireysel yayıncılık konusunda ne düşündüklerini sorduk.

"Kitabı kitap yapan, yazarı kadar yayıncısıdır da..."

Murat Gülsoy (Yazar):
"İnternet sadece kitap şeklinde değil web sitesi, blog veya başka biçimlerde kişilere yayıncılık olanağı sunan bir ortam. Bu, artık geri dönülmez bir gelişmedir. Amazon gibi kitap satış organizasyonlarının kişilere kendi kitaplarını yayma olanağı vermesi de bu gelişmenin bir parçasıdır. Daha da yaygınlaşacağını tahmin etmek güç değil. Ancak bu tip bir yayıncılık profesyonel yayıncılığın önüne geçemez hatta bunlar kıyaslanabilir durumlar da sayılmazlar. Çünkü bir kitabı kitap yapan yazarı kadar yayıncısıdır da. Editörlük hizmetinin kitap üzerindeki katkısını görmezden gelemezsiniz. Yayınevlerinin hangi kitapları yayımlamayı seçtiğinden başlayarak çok önemli bir kalite standardı ortaya koyduğu söylenebilir. Tabii bu, yayıncının özelliğine göre değişir. Kimi zaman sadece yayınevinin adına bakarak yeni çıkan bir yazarı almaya karar verirsiniz. Çünkü o yayınevinin edebi-bilimsel-akademik kıstaslarından eminsinizdir. Bu bizi işin farklı bir yönüne getiriyor: Kıstasları belirleyen otoritenin devre dışı bırakılması. Bu kulağa ilk bakışta hoş gibi geliyor, bilgiyi bir iktidar olarak kullanan mekanizmanın kırılmasının bir tür özgürlük yaratacağını düşündürüyor ama sakıncalarını da beraberinde getirecektir. Özellikle bilimsel-akademik kitaplarda bu tür bir değerlendirmenin olmaması bilginin kaynağına uzak okurlar için bir karmaşa yaratacaktır. İnternet üzerinde ancak "kolektif gönüllü editörlük-yazarlık" mekanizması kurmuş Wikipedia gibi açık sistemler saygınlık kazanabilmektedir."

"Edebiyat adına çok fazla çer çöp yayılacak ama..."

Sırma Köksal (Everest Yayınları):
"Açıkçası internet teknolojisinin yaygın kullanımıyla edebiyatta yeni akımların önünün açılacağına inanıyorum. Sanat her ne kadar "yüce" ve günlük hayatın üstünde bir insan eylemi olarak algılansa da, her zaman günlük hayatın teknolojisiyle sıkı bağlar taşır. Aksi takdirde sözgelimi günümüzün en yaygın sanatı olan sinemayı, artık neredeyse tuval üstüne yapılan resimlerin önüne geçmiş olan video çalışmalarını nasıl açıklayabiliriz? Teknolojinin gelişimi edebiyatta da etkilerini gösterecek mutlaka. Belki teknolojik kolaylıkların bazı filtreleri kaldırması nedeniyle çok fazla çer çöp yayılacak edebiyat adına. Ama okur ve zaman, bunları eleyecektir. Ancak bu arada çok cesur metinler de okuma fırsatımız olacaktır eminim. Bu uygulamayı destekleyip desteklememek diye bir şey söz konusu değil bence. Bu kaçınılmaz bir güncel oluşum çünkü. Bu tür bir yazı dünyasının alacağı yolu içtenlikle merak ediyorum."

"Sınırsız özgürlüğün sonu heva ve heves patlaması"

Cemal Şakar (Yazar):
"Teknoloji, ürettiği araçlarla hayatımızı her daim belirleyici oldu, olmaya devam ediyor. Sözünü ettiğiniz 'Açık Kitap' projesi de bu 'kaçınılmaz' sonuçlardan. İnternet belki de liberalizmin en güzel tezahür ettiği alanlardan biri. Bu alanda sanki o meşum 'gizli el'in denetimi bile hissedilmiyor. Ben Müslüman biri olarak bunca sınırsız özgürlük vaatlerinden hep ürkmüşümdür. Çünkü sınırsız özgürlüğün varacağı noktanın heva ve heves patlaması olduğunu düşünüyorum. İnsanın bütün sınırlarından azade olması halini de hayvanileşme tuzağı olarak görüyorum. Bu bağlamda, hem hassasiyetlerine hem de edebi zevkine güvendiğim editörlerin, moderatörlerin yayın ortamına 'vaziyet etmesinden' yanayım. Dolayısıyla böylesi bir projeyi desteklemem muhaldir. İnterneti şeytanın yeni bir dili olarak değerlendirenler var; Açık Kitap da sanki bu dilin kulağımıza fısıldadığı 'hadi, durma, sen de yapabilirsin' vesvesesi gibi geliyor."

"Okur, nitelikli kitap için yayıncı markası arayacak"

Osman Okçu (TİMAŞ Yayınları):
"E-kitaptaki kişisel yayıncılığı yakinen takip ediyoruz. Kâğıt kitapta da kişisel yayıncılık yapan, deneyen o kadar çok amatör müellif var ki... Ama bunların kitaplarını göremiyorsunuz. Hâlbuki birçok matbaaya iyi para kazandırıyorlar. Hatta kişisel yayıncılara profesyonel hizmet veren ajanslar dahi var. Fakat yayıncılık bir meslek. Bu mesleğin uzmanları olan yayın yönetmenleri, editörler, görsel yönetmenler ve okuyucuya duyuran pazarlama birimleri olmadan bu iş yürümüyor. İnternet denilen bilgi çöplüğünde ışık hızına yakın veri yüklenmeye devam ederken kişisel yayıncılık yapanlar bir süre sonra o denli artacak ki, okur kendisine hitap edecek nitelikli yazar ve kitaba ulaşmak için yine yayıncı markasını arayacak. Nitelikli yazar ve kitaplar yine yayınevleri logosu altında olacak. Ve bu yayınevlerini de yine nitelikli yayın yönetmenleri, editörler, sanat yönetmenleri idare ediyor olacak. "

"Editörlük çalışması yapılmadan olmaz"

İlknur Özdemir (Kırmızı Kedi Yayınevi):
"Bu tür kitaplar, öncelikle kitabını yayımlayacak yayınevi bulamayan yazarlar için bir fırsat. Ama akıllara şu sorular geliyor: Yeterli tanıtım çalışması olmadan bu kitaplar nasıl bir satış rakamına ulaşır? Yazarın yapacağı masraf (kapak tasarımı, editörlük çalışması, düzelti vs.) kitabın getirisinden yüksek olabilir mi? Editörlük çalışması yapılmadan çıkacak kitap ne kadar kusursuz olabilir? Yayımcı, dağıtım firması, kitabevi aradan çıkınca yazarın kârı artıyor diye düşünülebilir, ama satış fiyatının düşük tutulacağını düşünürsek sonuçta çok satmazsa zararla da sonuçlanabilir. Türkiye'de internette ücretsiz kitap yayınlayan bu tür siteler zaten var. Bunlardan biri 'altkitap'. Yıllardır yeni yazarlar yanında tanınmış yazarların çalışmalarını da ücretsiz indirebiliyorsunuz. Türkiye'de e-kitap satışlarına bakarak bu girişimin de başarılı olup olmayacağını görebiliriz."

"Zamanın akışının cilveleridir bunlar"

Ömer Erdem (Şair):
"Matbaanın icadından beri, kitapla teknoloji arasında bitmeyen bir güreş var. Elbette durmaksızın değişen yazar ve okur ilişkileri. Yayıncılık dünyası. Bana göre, yazar ve yazının tabiatına eğilmek gerekir. Yazarın yaratıcılığını nasıl etkilemektedir böylesi gelişmeler? Teknoloji ile sanat ve edebiyat ve de özgün düşünce yaratmak mümkün mü? Ben bugüne kadar böylesi bir şey görmedim. Zamanın akışının cilveleridir bunlar ve önlemek de mümkün değildir. Her şeyi deniyor insanlık. Her yola giriyor. Belki günün birinde yazarın beynine bir alet takacak ve ta oradan başlayacak yazıyı izlemeye! Fakat yaratışın biricikliği, tekrarlanamazlığı değişmeyecek bence. Türkiye'de de teknik olarak çabuk yankı bulur bu tür açılımlar. Edebiyata ve yayın dünyasına katkısı ne olur? Hız, her şey daha hızlanır. Fakat mesafe değişmez."

Musa İğrek
Zaman Gazetesi
4/8/2011

Yorumlar

  1. Yayınclığı meslek edinmiş olanların bu konudaki korkularının izlerini cümlelerindeki direnişlerinde görmek amatörlükten profesyonellik çarkı içine geçemeyen benim gibi yazmaya gönül vermişerli sanırım çok keyiflendirmiş olmalı.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder