Kitap kapakları kabuk değiştiriyor


Kitap kapağı, bir yazarın kitap çıkmadan önce, hatta yayımlandıktan sonra peşini bırakmayan bir huzursuzluk yumağıdır. Belki de bu yüzden yazar bir yandan kitabını yazarken öte taraftan da özenle rafa yerleştirilecek ve okurları hemen kendine çekecek kitabının hayallerine dalar. Orhan Pamuk’un deyişiyle “Yazmakta olduğu kitabın kapağının hayallerini kurmayan romancı duygusal eğitimini tamamlamış, olgunlaşmış ama kendini yazar yapan saflığı da kaybetmiş demektir. (…) Kitap kapakları kitaptaki dünya ile bizim yaşamakta olduğumuz sıradan dünya arasında bir geçiş görevi görürler.” Kitabın kapağından dolayı yargılanamayacağı gerçeği bir yana, okuru kendisine ilk anda çeken kapağının olduğunu kabul etmek lazım. Öyle ki, geçtiğimiz yıllarda okurun kitap satın alma alışkanlığıyla ilgili bir araştırmaya göre, okur bir kitabı satın alıp almamaya 10-20 saniye arasında değişen bir sürede karar veriyor.

Avrupa'da ve Amerika'da bu alana ciddi kafa yoruluyor. Yılın en güzel, en kötü kitap kapağı listelerinin (en meşhurlarından The New York Times, yılın en iyi kitap kapaklarını estetik, grafik tasarım, tipografi gibi birçok özelliğe göre belirleyerek yayımlıyor) yanı sıra kapakları hatırına okunacak, satın alınacak kitap listeleriyle karşılaşmak mümkün. Bunun yanı sıra her yazarın tasarım sürecine dâhil oluşu farklı düzeyde gerçekleşirken, yayınevlerinin de bu konudaki politikası farklı. Kimi yazarlar kavgayla, gürültüyle kapağına istediği şekli verirken, kimileri de bu süreci editörü, edebiyat ajanı ve bu işten anlayan eş dostun işbirliğiyle yürütüyor. Yayınevinin tasarımcısından memnun olmayıp da dışarıdan bir tasarımcıyla çalışan yazarlar da mevcut, bireysel yayıncılığın imkânlarını kullanarak kendi kapağını tasarlayanlar da.


Gelişen teknolojiyle birlikte, yazar, yayıncı ve okur tarafından çoğu zaman muzdarip olunan kitap kapakları yavaş yavaş yeni bir döneme giriyor. Yayın dünyası geçtiğimiz günlerde ilk kez üç boyutlu (3D) kapağı olan bir kitapla tanıştı. Dünyanın dev yayıncılarından Penguin Books’un Amerika’daki şirketlerinden Riverhead Books, Kore asıllı Amerikalı ünlü yazar Chang-Rae Lee’nin On Such a Full Sea adlı romanının kapağını üç boyutlu tasarlayarak yayımladı. Sarı beyaz bir heykeli andıran ve harflerin bir dalga şeklinde uzadığı kapak, yayıncılık dünyasında heyecanla karşılanırken, sınırlı sayıda basılan roman, kitap kapaklarının artık bir sanat objesi olarak görülebileceğinin açık delili. Klasik kitap tasarımından bir hayli ayrılan romanın kapağı, yeni gelişmelerin de habercisi olacağa benziyor. Kitap biraz ağır gibi dursa da tasarımdan dolayı kütüphaneye yerleştirmek konusunda da zorluklar çıkarabilir. Romanın, klasik karton kapaktan yaklaşık 6 kat daha pahalı olduğunu da ekleyelim.

BİR SANAT OBJESİ OLARAK KİTAP 

Riverhead’in sanat yönetmeni Helen Yentus, her bir kitabın üretiminin yaklaşık 15 saat sürdüğünü fakat bu türden şık kitap tasarımlarının özellikle e-kitabın yükselişine karşı önemli bir adım olduğunu söylüyor. Romanın yazarı Lee ise bu üç boyutlu kitap kapağının ‘bir sanat objesi olarak kitap’ düşüncesini yeniden gündeme getirdiği kanaatinde. Lee, normal şartlarda bir sehpanın üzerine yerleştirilebilecek bir sanat eseri kıvamında gözüken bu kitabın, özellikle kitap satışlarının düştüğü yayıncılık endüstrisinde akıllıca bir yöntem olduğunu da sözlerine ekliyor.

Dijital yayıncılığa karşı büyük bir savaş veren yayıncılık endüstrisinin fiziksel kitaba yönelik bu türden yenilikçi, şık ve alacalı fikirler önümüzdeki günlerde daha da boy göstereceğe benziyor. ‘Basılı kitap yeniden arzulanan bir nesne haline dönüştürülecek mi?’ sorusunun cevabını ise bekleyip göreceğiz. Fakat özellikle ülkemizde yayınevlerinin tasarım işine daha da kafa yorması gerekiyor, zira kitap kapaklarının da aklımızda yer ettiği eserlere ihtiyacımız var.

Musa İğrek
Zaman Gazetesi
9/3/2014


Yorumlar

Yorum Gönder