Yine yeniden Zweig


Usta yazar Stefan Zweig’ın (1881-1942) eserlerinin son zamanlarda bir bir Türkçeye yeniden çevriliyor olması kitapseverlerin gözünden kaçmamıştır. Özellikle yazarın Satranç adlı uzun öyküsü farklı çevirilerle raflarda yerini alırken, ilk kez 1944’te Türkçede yayımlanan kitabın, halihazırda on yedi farklı çevirisi var. Bunlara yenilerde Satranç (Çev: Tansu Gürsel, İthaki Yayınları) ve Satranç (Çev: İlknur Özdemir, Kırmızı Kedi Yayınevi) eklendi. Son iki yılda on beş yeni Satranç çevirisi yayımlanırken Zweig’a ilginin ardında basit bir neden yatıyor: Ölümünün üzerinden 70 yıl geçen yazarın eserlerinin 2012’den bu yana kamu malı sayılıyor olması. Yayıncıların sessizce artan Zweig merakı, okura da iyi bir çeviriyi bulup okumak gibi zorlu bir yol çiziyor.

Özgün adı Schachnovelle olan Satranç, Zweig’ın ölümünden hemen önce tamamladığı birkaç metninden biri. New York’tan Buenos Aires’e gitmekte olan bir yolcu gemisinde geçen kitap, Dr. B ve Mirko Czentovic adlı iki ana karakter üzerinden Avrupa kültürünün çöküşü ve faşizmin sıkı bir eleştirisi olarak görülebilir. Can Yayınları’ndan çıkan kitabın giriş yazısında Şebnem Sunar, Satranç’ın simgeselliği ve çok boyutluluğuyla, Zweig’ın diğer eserlerinden ayrıldığını söyler ve ekler: “Satranç, gerilim düzeyi gittikçe artan yapısıyla bile bir dram özelliği taşır. (...) Satranç, Stefan Zweig’ın şiddetin egemenliğine karşı koyamayan ve mat edilen özgürlüğü son bir kez daha ele aldığı yapıtıdır.” Zweig’ın kalıcılığını öncelikle üslubuna bağlayan usta çevirmen Ahmet Cemal ise şöyle devam ediyor bir söyleşisinde: “Özellikle ülkemizde pek sık rastlanmayan ‘dili anlaşılır aydınlar’dan biri. Ne yazarsa yazsın dev bir birikimi, çok iyi anlaşılan bir dilin kalıbına dökebiliyor. (...) içinde yaşadığı zaman diliminden kaynaklanan sorunlar karşısında kendi düşüncesini her zaman daha net dile getirmeyi gerekli görmüş olan bir yazar.”

TAŞRADAN MERKEZE ZWEIG


Satranç’ın Türkçedeki ilk çevirisi Adana’da yapılmış. Adana’daki Türk Sözü Basımevi’nden 1944’te Nevzat Güven’in (1904-?) çevirisiyle yayımlanan kitabın, taşradan çıkmış olması dikkat çekici. Güven’in, Zweig’ın bu benzersiz eseriyle nasıl karşılaştığı ve çeviri sürecinde yaşadıkları başlı başına bir hikâyeyi içerisinde barındırıyor. Güven’e dair bildiklerimiz ise Paris’te eğitim görmüş bir gazeteci, çevirmen ve futbolcu olması. Adana’da Türk Sözü gazetesinin sahiplerinden olan Güven, Abidin ve Güzin Dino’nun da nikâh şahitlerinden biridir. Satranç’ın Türkçedeki bu ilk çevirisine ulaşmak mümkün değil. Haldun Cezayirlioğlu adlı koleksiyoncu, sitesinde kitaptan şöyle bahsediyor: “Uluslararası ün sahibi bir yazarın eserinin (ve de ilk baskısının) İstanbul değil, hatta Ankara bile değil de Adana’da basılıyor olmasının çok önemli bir nedeni olmalıdır. Üstelik olağanüstü bir baskı kalitesiyle ve de kolay okunur dizgi üslubuyla.”

Edebiyat ve sanat dünyasında bir Zweig rüzgârının estiğini söylemek zor değil. Zweig’ın eserlerine meraklı yayınevlerine küçük bir öneri: Oliver Matuschek’in İngilizcede Three Lives olarak çevrilen yazarın biyografisi Türkçeye kazandırılabilir. Zweig okurları için ise nisan ayında gösterime girecek ve 33. İstanbul Film Festivali’nin de programında olan Büyük Budapeşte Oteli adlı film tavsiye edilebilir. Zira yönetmen Wes Anderson filmin senaryosunu Zweig’ın eserlerinden esinlenerek yazmış. Özellikle şu gürültülü zamanlarda Zweig kuşkusuz okura iyi gelecektir.

Stefan Zweig'ın Türkçedeki Satranç kitaplığı

Satranç (2014; Çev: Tansu Gürsel, İthaki), Satranç (2014; Çev: İlknur Özdemir, Kırmızı Kedi Yay.), Satranç (2014, 1997; Çev: Ayça Sabuncuoğlu, Can), Satranç (2013; Çev: Yener Yenici, Nemesis), Satranç (2013; Tutku Yayınevi), Satranç (2013, 2012; Çev: Ahmet Cemal, İş Kültür), Satranç (2013; Çev: F. Özdem Yıldırım, Panama), Satranç Ustası (2013; Çev: Tahsin Yücel, Yordam), Satranç (2013; Çev: Banu Kaynak, Nilüfer), Satranç (2013; Çev: Kübra Yıldırım, Avrupa Yakası), Satranç (2012; Çev: Gülperi Sert, Doğu-Batı), Satranç (2012; Çev: Nevin Tali Ölçer, Sayfa 6), Satranç (2012; Çev: Esen Tezel, Turkuvaz), Satranç (2012; Çev: Banu Ercan, Pupa), Satranç (2012; Çev: Levent Bakaç, Alakarga Sanat), Satranç (2012; Çev: Kahraman Türel, Sarmal), Bir Satranç Öyküsü (1991; Çev: Nedim Tuğlu, Us), Satranç Hikayesi (Çev: Burhan Arpad), Satranç Oyuncusu (1944; Çev: Nevzat Güven, Türksözü)

Musa İğrek, Londra
Zaman Gazetesi
30/3/2014



Yorumlar